“Я хачу мець магчымасць спакойна ісці па вуліцы”
![“Я хачу мець магчымасць спакойна ісці па вуліцы”](https://rada.fm/wp-content/uploads/2023/05/sajt-16-9.png)
Маладая графічная мастачка (рэд. імя пры публікацыі на нашым сайце яна прасіла не называць), як сто тысяч іншых людзей, далучылася да акцыі пратэсту супраць сфальсіфікаваных прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. Гэта рызыкоўна, улічваючы жорсткасць АМАПу. Але дзяўчына хоча жыць у дэмакратычнай і незалежнай краіне. IJAB паразмаўляў з ёй аб перажываннях і надзеях.
![](https://rada.fm/wp-content/uploads/2020/09/csm_dscf4714_068f3dcd29.jpg)
ijab.de: З 9 жніўня праходзяць пратэсты супраць сфальсіфікаваных выбараў прэзідэнта Беларусі. Ты ўдзельнічала ў іх. Калі ласка, апішыце свой вопыт.
- У дзень выбараў, 9 жніўня, я была на выбарах назіральніцай. Я вырашыла зрабіць гэта, таму што ніколі не верыла ў тое, што выбары пройдуць сумленна і свабодна. У рэшце рэшт я таксама была выцеснены міліцыяй з выбарчага ўчастка. Незалежныя назіральнікі і назіральніцы не былі дапушчаныя, таму мы зрабілі гэта самі. Хадзілі чуткі, што спісы выбаршчыкаў сфальсіфікаваныя, што ў іх пералічаны грамадзяне Расіі або нават тыя, хто загінуў. Такіх чутак было шмат. Перадвыбарчы тыдзень быў напружаны, міліцыя пастаянна кантралявала людзей у чарзе перад выбарчым участкам, заклікала іх сысці і сварылася з імі. Як назіральнікі і назіральніцы за выбарамі, мы падлічылі выбаршчыкаў і выбаршчыц, а таксама падлічылі, колькі з іх насілі белыя бранзалеты (апазнавальны знак тых, хто падтрымлівае Святлану Ціханоўскую). Такім чынам, мы ведаем, што вынікі выбараў з’яўляюцца сфальсіфікаванымі. Але гэта ў любым выпадку было так дрэнна зроблена, што некаторыя выбарчыя ўчасткі паведамлялі аб 110% яўцы.
ijab.de: Вы ніколі не баяліся, што з вамі нешта можа здарыцца падчас дэманстрацый?
- Так, вядома, я баялася. Калі вы стаіце ў 10 метрах ад міліцыі ці АМАПу, вы думаеце пра тое, на што яны здольныя. Я баялася быць арыштаванай, я баялася быць збітай. Ад тых, хто быў арыштаваны, мы чулі жудасныя паведамленні аб траўмах, знявагах і згвалтаваннях.
![](https://rada.fm/wp-content/uploads/2020/09/jana-shnipelson-auvh9wcqhfu-unsplash-scaled.jpg)
- Вечар 9-га жніўня быў асабліва страшны, таму што інтэрнэт быў адключаны. Таму мы не ведалі, што адбываецца, не маглі атрымліваць паведамленні. Некаторыя спрабавалі падключыцца праз проксі-серверы, але ўсе зносіны ішлі толькі праз смс. Я стаяла перад выбарчым участкам і чакала вынікаў, але нам нічога не паведамілі. Затым міліцыя, спаслаўшыся на каронавірус, загадала нам сысці. Мы ведалі, куды ісці. Паколькі мы разлічвалі на адключэнне інтэрнэту, месцы ў цэнтры горада для дэманстрацый былі загадзя ўзгодненыя. Перад музеем Вялікай Айчыннай вайны ёсць вялікая адкрытая плошча. Калі я прыехала, там ужо было шмат АМАПаўцаў. Некаторыя дэманстранты і дэманстранткі ўжо былі арыштаваныя. Я чула выбухі гранат, якімі страляў АМАП. Машыны блакавалі дарогі, каб не дапусціць у цэнтр горада яшчэ больш міліцыі. Хтосьці пабег у суседні парк, і мы ўсе пабеглі следам. Праз смс я даведалася, што гэта быў першы загінуўшы.Ніхто не чакаў, што АМАП будзе страляць, цяпер было ясна, што яны гэта зрабілі. Многія спрабавалі схавацца, і людзі адкрывалі свае дамы і кватэры для дэманстрантаў і дэманстрантак. Уся сітуацыя была зусім нерэальнай. Адусюль чуліся выбухі і аўтамабільныя гудкі. Паліцыя эвакуявала станцыі метро. Я памятаю твары міліцыянтаў і нянавісць у іх. Я не разумею гэтых людзей.
ijab.de: Як цяпер будзе? На што ты спадзяешся?
- Я не паеду адсюль, нават калі прыедзе міліцыя ў кватэру, каб арыштаваць. Беларусь застанецца Беларуссю і не стане часткай Расіі. Пратэсты працягваюцца ўжо 20 дзён, і яны працягнуцца. Як доўга, я не магу сказаць. У апошнія дні адбыліся новыя арышты, і з тэлевізара даносіцца руская прапаганда. Я не слухаю яе, але некаторыя людзі, верагодна, гэта робяць.
ijab.de: Канфлікты ва Украіне 2013/2014 года маладыя ўкраінцы і ўкраінкі таксама апісалі мне як канфлікт пакаленняў. З аднаго боку, тыя, хто адчувае настальгію па Савецкім саюзе, а з другога – маладыя людзі, якія выраслі ў незалежнай краіне. Ці ёсць у Беларусі нешта падобнае?
- Я вучылася ў Польшчы, вывучаю нямецкую мову. Я магу сабе ўявіць, каб нейкі час жыць у Еўропе. Але большасць людзей не хочуць быць ні часткай ЕС, ні часткай Расіі – магчыма, гэтага хочуць 5 %.
Пажылыя людзі глядзяць тэлевізар больш, чым маладыя. Але і пакаленне маіх бацькоў неспакойна ў адносінах да Расіі. Пуцін чакае магчымасці далучыцца да нас. Бабулі і дзядулі таксама хочуць перамен, падтрымліваюць іх і ідуць на дэманстрацыі. Мая бабуля вельмі перажывае і прымае транквілізатары. Большасць суседзяў па хаце больш не вераць дзяржаўнаму тэлебачанню. Не, канфлікту пакаленняў я не бачу.
ijab.de: Што ты хочаш для сябе асабіста?
- Я спадзяюся, што мы станем дэмакратычнай краінай, што парламенту таксама ёсць што сказаць, а ў прэзідэнта не так шмат паўнамоцтваў. Магчыма, мы маглі б стаць чымсьці накшталт Швейцарыі – нейтральнай і з добрымі адносінамі з суседзямі. Чаго я не хачу, дык гэта грамадзянскай вайны. Гвалт павінны спыніцца, 200 згвалтаванняў у турмах – гэта ўжо досыць дрэнна.
Я хачу працаваць тут. Я хачу спакойна ісці па вуліцы і адчуваць сябе ў бяспецы пры гэтым.