“Я хачу мець магчымасць спакойна ісці па вуліцы”

Маладая графічная мастачка (рэд. імя пры публікацыі на нашым сайце яна прасіла не называць), як сто тысяч іншых людзей, далучылася да акцыі пратэсту супраць сфальсіфікаваных прэзідэнцкіх выбараў у Беларусі. Гэта рызыкоўна, улічваючы жорсткасць АМАПу. Але дзяўчына хоча жыць у дэмакратычнай і незалежнай краіне. IJAB паразмаўляў з ёй аб перажываннях і надзеях.

ijab.de: З 9 жніўня праходзяць пратэсты супраць сфальсіфікаваных выбараў прэзідэнта Беларусі. Ты ўдзельнічала ў іх. Калі ласка, апішыце свой вопыт.

• У дзень выбараў, 9 жніўня, я была на выбарах назіральніцай. Я вырашыла зрабіць гэта, таму што ніколі не верыла ў тое, што выбары пройдуць сумленна і свабодна. У рэшце рэшт я таксама была выцеснены міліцыяй з выбарчага ўчастка. Незалежныя назіральнікі і назіральніцы не былі дапушчаныя, таму мы зрабілі гэта самі. Хадзілі чуткі, што спісы выбаршчыкаў сфальсіфікаваныя, што ў іх пералічаны грамадзяне Расіі або нават тыя, хто загінуў. Такіх чутак было шмат. Перадвыбарчы тыдзень быў напружаны, міліцыя пастаянна кантралявала людзей у чарзе перад выбарчым участкам, заклікала іх сысці і сварылася з імі. Як назіральнікі і назіральніцы за выбарамі, мы падлічылі выбаршчыкаў і выбаршчыц, а таксама падлічылі, колькі з іх насілі белыя бранзалеты (апазнавальны знак тых, хто падтрымлівае Святлану Ціханоўскую). Такім чынам, мы ведаем, што вынікі выбараў з’яўляюцца сфальсіфікаванымі. Але гэта ў любым выпадку было так дрэнна зроблена, што некаторыя выбарчыя ўчасткі паведамлялі аб 110% яўцы.

ijab.de: Вы ніколі не баяліся, што з вамі нешта можа здарыцца падчас дэманстрацый?

• Так, вядома, я баялася. Калі вы стаіце ў 10 метрах ад міліцыі ці АМАПу, вы думаеце пра тое, на што яны здольныя. Я баялася быць арыштаванай, я баялася быць збітай. Ад тых, хто быў арыштаваны, мы чулі жудасныя паведамленні аб траўмах, знявагах і згвалтаваннях.

• Вечар 9-га жніўня быў асабліва страшны, таму што інтэрнэт быў адключаны. Таму мы не ведалі, што адбываецца, не маглі атрымліваць паведамленні. Некаторыя спрабавалі падключыцца праз проксі-серверы, але ўсе зносіны ішлі толькі праз смс. Я стаяла перад выбарчым участкам і чакала вынікаў, але нам нічога не паведамілі. Затым міліцыя, спаслаўшыся на каронавірус, загадала нам сысці. Мы ведалі, куды ісці. Паколькі мы разлічвалі на адключэнне інтэрнэту, месцы ў цэнтры горада для дэманстрацый былі загадзя ўзгодненыя. Перад музеем Вялікай Айчыннай вайны ёсць вялікая адкрытая плошча. Калі я прыехала, там ужо было шмат АМАПаўцаў. Некаторыя дэманстранты і дэманстранткі ўжо былі арыштаваныя. Я чула выбухі гранат, якімі страляў АМАП. Машыны блакавалі дарогі, каб не дапусціць у цэнтр горада яшчэ больш міліцыі. Хтосьці пабег у суседні парк, і мы ўсе пабеглі следам. Праз смс я даведалася, што гэта быў першы загінуўшы.Ніхто не чакаў, што АМАП будзе страляць, цяпер было ясна, што яны гэта зрабілі. Многія спрабавалі схавацца, і людзі адкрывалі свае дамы і кватэры для дэманстрантаў і дэманстрантак. Уся сітуацыя была зусім нерэальнай. Адусюль чуліся выбухі і аўтамабільныя гудкі. Паліцыя эвакуявала станцыі метро. Я памятаю твары міліцыянтаў і нянавісць у іх. Я не разумею гэтых людзей.

ijab.de: Як цяпер будзе? На што ты спадзяешся?

• Я не паеду адсюль, нават калі прыедзе міліцыя ў кватэру, каб арыштаваць. Беларусь застанецца Беларуссю і не стане часткай Расіі. Пратэсты працягваюцца ўжо 20 дзён, і яны працягнуцца. Як доўга, я не магу сказаць. У апошнія дні адбыліся новыя арышты, і з тэлевізара даносіцца руская прапаганда. Я не слухаю яе, але некаторыя людзі, верагодна, гэта робяць.

ijab.de: Канфлікты ва Украіне 2013/2014 года маладыя ўкраінцы і ўкраінкі таксама апісалі мне як канфлікт пакаленняў. З аднаго боку, тыя, хто адчувае настальгію па Савецкім саюзе, а з другога – маладыя людзі, якія выраслі ў незалежнай краіне. Ці ёсць у Беларусі нешта падобнае?

• Я вучылася ў Польшчы, вывучаю нямецкую мову. Я магу сабе ўявіць, каб нейкі час жыць у Еўропе. Але большасць людзей не хочуць быць ні часткай ЕС, ні часткай Расіі – магчыма, гэтага хочуць 5 %.
  Пажылыя людзі глядзяць тэлевізар больш, чым маладыя. Але і пакаленне маіх бацькоў неспакойна ў адносінах да Расіі. Пуцін чакае магчымасці далучыцца да нас. Бабулі і дзядулі таксама хочуць перамен, падтрымліваюць іх і ідуць на дэманстрацыі. Мая бабуля вельмі перажывае і прымае транквілізатары. Большасць суседзяў па хаце больш не вераць дзяржаўнаму тэлебачанню. Не, канфлікту пакаленняў я не бачу.

ijab.de: Што ты хочаш для сябе асабіста?

• Я спадзяюся, што мы станем дэмакратычнай краінай, што парламенту таксама ёсць што сказаць, а ў прэзідэнта не так шмат паўнамоцтваў. Магчыма, мы маглі б стаць чымсьці накшталт Швейцарыі – нейтральнай і з добрымі адносінамі з суседзямі. Чаго я не хачу, дык гэта грамадзянскай вайны. Гвалт павінны спыніцца, 200 згвалтаванняў у турмах – гэта ўжо досыць дрэнна.
  Я хачу працаваць тут. Я хачу спакойна ісці па вуліцы і адчуваць сябе ў бяспецы пры гэтым.